Epidemia koronawirusa zmusiła rząd do wprowadzenia szczególnych regulacji w zakresie funkcjonowania sądów. Uregulowano m.in. bieg terminów w sprawach sądowych, ale i przedawnienie. Wszystko to zawarto w tzw. Tarczy antykryzysowej – ustawie o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw z dnia 2 marca 2020 r. (Dz.U. z 2020 r. poz. 374).

W tym artykule omawiamy bieg terminów w sprawach sądowych, które zawisły lub dopiero zawisną w sądach powszechnych, a także przedawnienie.

Epidemia a bieg terminów w sprawach sądowych

Zgodnie z Tarczą antykryzysową w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii bieg terminów procesowych i sądowych nie rozpoczyna się. Z kolei bieg takich terminów, który rozpoczął się przed wejściem w życie Tarczy antykryzysowej ulega zawieszeniu na ten okres. Regułę tą stosuje się m.in. w sprawach przed sądami powszechnymi, np. sprawa o zapłatę, o rozwód, o odszkodowanie.

Terminy procesowe to takie, które przewiduje ustawa w celu dokonania jakiejś czynności procesowej (np. dwutygodniowy termin na wniesienie apelacji). Z kolei terminy sądowe są wyznaczane przez sąd lub przewodniczącego składu orzekającego w danej sprawie. Może być to np. termin do wniesienia odpowiedzi na pozew lub złożenia dodatkowego pisma procesowego.

Nierozpoczęcie biegu terminu polega na tym, iż wraz z chwilą ustania okoliczności utrudniających wykonanie czynności, zaczyna on swój początkowy bieg. Natomiast zawieszenie biegu terminu polega na wstrzymaniu dalszego biegu tego terminu na okres występowania okoliczności utrudniających wykonanie czynności. W sytuacji, gdy  termin rozpoczął swój bieg, a następnie uległ zawieszeniu, to dopiero po ustaniu przyczyny zawieszenia biegnie on nadal. Oznacza to, że okres czasu sprzed zawieszenia biegu terminu sumuje się z czasem po zawieszeniu.

Od powyższej zasady oczywiście są wyjątki. Takie nierozpoczęcie biegu terminu procesowego lub sądowego, czy też jego zawieszenie, nie występuje w przypadku tzw. spraw pilnych. Do takiej kategorii spraw należą np. sprawy o zastosowanie lub przedłużenie tymczasowego aresztowania, sprawy o przesłuchanie świadka w ramach zabezpieczenia. Katalog tych spraw został ściśle określony w Tarczy antykryzysowej. Dlatego każdorazowo trzeba sprawdzać, czy czynność procesowa nie odnosi się do spraw pilnych, dla których trzeba dochować ustalonego terminu.

Co istotne w okresie zagrożenia epidemicznego i epidemii w sądach powszechnych nie przeprowadza się rozpraw ani posiedzeń jawnych. Oczywiście nie dotyczy to spraw pilnych.

Epidemia a przedawnienie

Zgodnie z Tarczą antykryzysową w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii nie biegnie przedawnienie karalności czynu oraz przedawnienie wykonania kary. Dotyczy to zarówno spraw o przestępstwa, przestępstwa i wykroczenia skarbowe oraz spraw o wykroczenia.

Oznacza to, że nawet gdyby termin przedawnienia karalności czynu przypadał w okresie zagrożenia epidemicznego lub epidemii, to i tak będzie można ścigać sprawcę czynu po ustaniu tego okresu. Przedawnieniu nie ulega także możliwość wykonania orzeczonej wcześniej kary. Nawet, gdyby ostateczny termin wykonania kary przypadał w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub epidemii to karę i tak będzie można wykonać po ustaniu tego okresu.

Jednakże, brak rozpoczęcia lub zawieszenie biegu terminu zgodnie z Tarczą antykryzysową nie odnosi się do terminów materialnych przewidzianych przepisami prawa cywilnego. Terminy materialne wyznaczają okres, w którym możemy dochodzić naszych praw przed sądem. Analogicznie do naszych zobowiązań, jest to okres w którym nasz wierzyciel może domagać się przed sądem spełnienia przez nas roszczenia. Przykładem terminu o charakterze materialnoprawnym jest np. 5-letni termin roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku. Uchybienie takiemu terminowi materialnemu wywoła skutek w postaci przedawnienia przysługującego nam roszczenia. W sytuacji, kiedy nasze roszczenie się przedawni, nie będzie możliwym dochodzenie go przed sądem powszechnym.

Brak wstrzymania biegu terminów materialnoprawnych prawa cywilnego powoduje, że w sytuacji, kiedy określone roszczenie jest zagrożone przedawnieniem, niezbędnym jest podjęcie odpowiednich czynności w celu przerwania biegu przedawnienia. Mogą być to np. odpowiednie czynności przed sądem. Dlatego też, pomimo zawieszenia i wstrzymania biegu terminów procesowych oraz sądowych podjęcie odpowiednich działań przed sądem może okazać się niezbędne. W zaistniałej sytuacji w niektórych przypadkach nie można czekać aż skończy się epidemia. Niezłożenie pozwu może uniemożliwić w przyszłości dochodzenie roszczenia.

Jeśli mają Państwo wątpliwości, czy jakieś roszczenie może ulec niebawem przedawnieniu służymy pomocą w analizie każdego przypadku.

Łukasz Kowalski