Zachowek jest uprawnieniem najbliższych członków rodziny zmarłego. Przysługuje on w sytuacji, gdy spadkodawca rozporządził swoim majątkiem np. poprzez testament czy darowiznę i w konsekwencji najbliżsi zostali odsunięci od spadku.

Kiedy i komu należy się zachowek

Zachowek przysługuje zstępnym (tj. dzieciom, wnukom, prawnukom itd.), małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, o ile dziedziczyli by oni na podstawie ustawy. Jednak do zachowku nie mają prawa ww. osoby, kiedy spadkodawca wydziedziczył jest w testamencie lub będą one uznane za niegodne dziedziczenia. To samo dotyczy osób, które zrzekły się dziedziczenia lub uprzednio spadek odrzuciły. Z uprawnienia do zachowku nie zawsze skorzysta także małżonek spadkodawcy. Po pierwsze zachowek nie jest należny małżonkowi, który w chwili śmierci spadkodawcy pozostawał z nim w separacji. Po drugie zachowku nie otrzyma małżonek, jeśli przed śmiercią spadkodawca wniósł uzasadniony pozew o rozwód z wyłącznej winy współmałżonka.

Jak obliczyć zachowek

W większości spotykanych w praktyce przypadków wartość zachowku uprawnionego wynosi 1/2 tego, co uprawniony odziedziczył by na podstawie ustawy. Jednakże, gdy uprawniony jest osobą trwale niezdolną do pracy albo małoletnią to wartość ta wynosi już 2/3. Ustalając co przypadło by uprawnionemu w wyniku dziedziczenia trzeba uwzględnić również spadkobierców niegodnych dziedziczenia oraz tych którzy spadek odrzucili.

Następnie obliczając należny zachowek, trzeba uwzględnić i doliczyć do spadku darowizny i zapisy windykacyjne uczynione przez spadkodawcę za kilkoma wyjątkami. Pierwszym z wyjątków są drobne darowizny, zwyczajowo w danych stosunkach przyjęte. Drugim wyjątkiem są z kolei darowizny dokonane przed więcej niż dziesięciu laty licząc wstecz od otwarcia spadku, na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku.

Uprawniony do zachowku musi zaliczyć na poczet zachowku dokonane przed spadkodawcę na jego rzecz zapisy windykacyjne oraz darowizny. Zaliczeniu na zachowek podlegają również darowizny i zapisy windykacyjne dokonane na rzecz wstępnych uprawnionego (rodziców/dziadków itd.).

Końcowo wskazać należy, iż roszczenia z tytułu zachowku przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu tudzież otwarcia spadku.

Sprawy zachowku choć z pozoru łatwe, w praktyce mogą okazać się skomplikowane. Dlatego też każdy przypadek trzeba analizować indywidualnie.

adw. Maciej Nowicki